111. Փակագծի բառերը գրի՛ր կետերի փոխարեն՝ դնելով պահանջված ձևով (եզակի կամ հոգնակի):
Աշխարհում մոտ հազար երեք հարյուր ժողովուրդ կա: Այդ հազար հրեք հարյուր ժողովուրդները խոսում են մոտ երեք հազար լեզվով: Կան լեզուներ, որոնցով տարբեր ժողովուրդներ են խոսում: Օրինակ՝ Անգլիայի, ԱՄՆ-ի, Կանադայի, Ավստրալիայի, Նոր Զելանդիայի քաղաքացիները հիմնականում անգլերեն են խոսում, Լատինական Ամերիկան և բնակչության մեծ մասը, բացառությամբ բրազիլացիների, իսպաներեն է խոսում: Սակայն ավելի հաճախ հակառակն է լինում, մի երկրի ժողովուրդը մի քանի լեզվով է խոսում: Սուդանում, օրինակ, հարյուր տասնյոթ լեզու է գործածվում: Կոնգոյում հինգ հարյուր լեզու կա: Դաղստանում մոտ մեկ միլիոն մարդ բնակվում, և այդտեղի մեկ միլիոն բնակիչները խոսում են ավելի քան վաթսուն լեզվով:
Աշխարհի ամենամեծ պատկերասրահը Սանկտ Պետերբուրգի Էրմիտաժն է: Այստեղ արվեստի ավելի քան երեք միլիոն ստեղծագործություն է ցուցադրվում: Այդ թանգարանի բոլոր երեք հարյուր քսաներկու դահլիճները նայելու համար մարդ շուրջ քսանհինգ կիլոմետր ճանապարհ է անցնում:Արգելանոցում բույսերի երկու հազար տեսակներ են աճում:
112. Տրված տեքստերը փոխադրիր՝ ընդհանուր վերնագիր և հետևություն գրելով:
Ա. Մի անգամ դեպի հարավ չվելիս ծիծեռնակները փորձանքի մեջ ընկան: Այդ տարի Շվեյցարիայում ուժեղ ցրտից բոլոր միջատները սատկել էին: Դե, էլ ի՞նչ պիտի ուտեին ծիծեռնակները․ չէ՞ որ շատ թռչունների նման նրանք էլ են միջատներով սնվում: Խեղճ ծիծեռնակները սովից ուժասպառ եղան ու վայր ընկան: Բայց Շվեյցարիայի բնակիչներն անօգնական չթողեցին նրանց, հավաքեցին, դրեցին տուփերի մեջ ու տարան երկաթուղային կայարան: Այնտեղից էլ հատուկ գնացքով արագ ու ապահով ուղարկեցին հարավ:
Բ. Հնդկաստանի Ռւտար Պրադեշ նահանգում բնության շատ կրքոտ պաշտպաններ են բնակվում: Նրանք կազմն) են «Չիպկո-Անդոլայ» («Գրկիր ծառը») ընկերությունը: Երբ ընկերության անդամներից մեկն իմանում է, որ ինչ-որ տեղ պատրաստվում են ծառ կտրել, համախոհներին անմիջապես հայտնում է, և նրանք բոլորը շնչակտուր սլանում են այնտեղ: Ծառահատների հայտնվելուն պես ընկերության կամավորներից յուրաքանչյուրը մի ծառի բուն է գրկում և թույլ չի տալիս, որ կտրեն:
_____________________________________________________________
Բնության պահպանիչերը
Մի անգամ դեպի հարավ չվելիս ծիծեռնակները փորձանքի մեջ ընկան: Այդ տարի Շվեյցարիայում ուժեղ ցրտից բոլոր միջատները սատկել էին: Դե, էլ ի՞նչ պիտի ուտեին ծիծեռնակները․ չէ՞ որ շատ թռչունների նման նրանք էլ են միջատներով սնվում: Խեղճ ծիծեռնակները սովից ուժասպառ եղան ու վայր ընկան: Բայց Շվեյցարիայի բնակիչներն անօգնական չթողեցին նրանց, հավաքեցին, դրեցին տուփերի մեջ ու տարան երկաթուղային կայարան: Այնտեղից էլ հատուկ գնացքով արագ ու ապահով ուղարկեցին հարավ: Նման դեպք եղել է նաև Հնդկաստանի Ռւտար Պրադեշ նահանգում։ Այնտեղ բնության շատ կրքոտ պաշտպաններ են բնակվում: Նրանք կազմել են «Չիպկո-Անդոլայ» («Գրկիր ծառը») ընկերությունը: Երբ ընկերության անդամներից մեկն իմանում է, որ ինչ-որ տեղ պատրաստվում են ծառ կտրել, համախոհներին անմիջապես հայտնում է, և նրանք բոլորը շնչակտուր սլանում են այնտեղ: Ծառահատների հայտնվելուն պես ընկերության կամավորներից յուրաքանչյուրը մի ծառի բուն է գրկում և թույլ չի տալիս, որ կտրեն: Այս պատմությունները կարդալով, կարելի է հասկանալ, թե ինչքան կարևոր է պահպանել բնությունը։
113. Բարդ նախադասությունը պարզեցրո՛ւ՝ նրա մեջ եղած նախադասություններից մեկը հանելով:
Գյուղի վերևում հին քարայրներ կան:
Ավին գերադաս համարեց մի շալակ ցախ տանել տուն:
Կա ձմեռվա ճանապարհ։
Մանուկները գնում են ծանոթ արահետով։
Գարնան մի գեղեցիկ առավոտ, երբ ամեն ինչ աշխույժ և դուրեկան է թվում, մարդ ամենից քիչ է մտածում առօրյա հոգսերի մասին ու իրեն ավելի մոտ զգում բնությանը։
114 Գտիր տրված բառերի բոլոր նմանությունները
(ձևի, իմաստի).
ա) ես, սա, այս, — Այս շարքի բոլոր բառերը գրված են առջին դեմքից։
բ) դու, զա, այդ, — Այս շարքի բոլոր բառերը գրված են երկրորդ դեմքից։
գ) նա, այն: — Այս շարքի բալար բառերը գրված են երրորդ դեմքից։
115. Կետերի փոխարեն ավելացրո՛ւ նախադասություններ, որոնք նկարագրեն նախորդ կամ հաջորդ նախադասության առարկան կամ վերաբերմունք արտահայտեն:
Որսորդը մնծ դժվարությամբ մի հավք բռնեց: Որսորդի շունչը կտրվում էր, բայց մի տարօրինակ բան եղավ և նա արդեն դրան ուշադրություն չէր դարձնում։ Հավքը հանկարծ լեզու առավ ու ասաց.
— Որսո՛րդ, ինձ բաց թող, քո լավության դիմաց քեզ համար երեք հատ մարգարիտ կածեմ:
Որսորդը հավատաց ու բաց թողեց: Հավքը ծառի վրա թռավ, մի բարձր ճյուղի նստեց: Այդ ճյուղը ծառի ամենաբարձր ճյուղն էր։ Որսորդն էլ կանգնել ու մարգարիտներին էր սպասում: Հավքը ուշադիր որսորդին էր նայում։ Բայց հավքն իր խոստումը կատարելու միտք էլ չուներ: Որսորդը զղջաց ու ձեռքը պարզեց, որ նրան նորից բռնի, բայց չհասավ: Որսորդը տխրեց։ Հավքը ծիծաղեց ու ասաց.- Ձեռքդ մի՛ մեկնիր նրան, ինչին չի հասնի, սա՝ մեկ: Չլինելու բանին մի՛ հավատա, սա՝ երկու: Անցած-գնացածի համար մի՛ ափսոսա, սա էլ՝ երեք: Ահա՛ քեզ երեք մարգարիտ:
116. Ընդգծված բառերից որը հնարավոր է՝ փոխարինիր անձ կամ իր ցույց տվող այլ բառով:
Օրինակ` 1. Այդ մարդն աշխարհում ոչ մեկին իրենից շատ չի սիրում։
2. Այդ մարդն աշխարհում ոչ մեկին նրանից շատ չի սիրում:
3. Այդ մարդն աշխարհում ոչ մեկին որդուց շատ չի սիրում:
1․ Իշխանն իրեն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:
2․ Իշխանը նրան էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:
3․ Իշխանը որդուն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:
1․ Երկիրը նրա շուրջը պտտվում է մի տարում:
2․ Երկիրն իր շուրջը մեկ օրում է պտտվում:
3․ Երկիրը արևի շուրջը պտտվում է մի տարում:
1․ Մայրս ասում էր. որ ինքը երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:
2․ Մայրս ասում էր. որ նա երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:
3․ Մայրս ասում էր. որ քույրիկս երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:
1․ Այդ մարդն իրենից բացի բոլորին վստահում է:
2․ Այդ մարդը նրանից բացի բոլորին վստահում է:
3․ Այդ մարդը համակարգչից բացի բոլորին վստահում է:
117. Ընդգծված բառաձևը ե՞րբ է սխալ և ե՞րբ՝ ճիշտ: Սխալ ձևերն ուղղի՛ր:
Գնալուց — Գնալիս մի անգամ էլ պատվիրեց զգույշ լինել:
Քn գնալուց հետո հյուրեր եկան:
Այդ աղջկան փրկելուց — փրկելիս քիչ էր մնում ինքը խեղդվեր:
Մարդու կյանքը փրկելուց բարի գործ կա՞:
Շտապելուց ամեն ինչ գցում էր ձեռքից:
Շտապելուց — Շտապելիս ինչ-որ մեկը կանգնեցրեց նրան:
Հոգնել եմ նույն բանն անվերջ ասելուց:
Այդ ասելուց — ասելիս հանկարծ գլխի ընկավ, որ մոռացհլ է գլխավորը:
Հեռանալիս հիշեցրեց իր հրավերն ու խնդրանքը:
Հեռանալիս — Հեռանալուց հոգնել եմ, ուզում եմ բոլորիդ միասին տեսնել:
Ուշադիր դիտելիս վրան ճեղք կնկատես:
Դա դիտելիս — դիտելուց հետո էլ ոչինչ չեմ ուզում տեսնել:
118. Ժամանակային սխալ ձևով գործածված բայերը գտի՛ր և ուղղի՛ր:Մեր կյանքի մեջ աշխուժություն էր մտցնում մարդանման կապիկը՝ Չամլին, որն ամեն առավոտ թեյ բերող սպասավորի հետ մտնում է — էր մեր ննջարանը: Մի ցատկով կտրեց — ում էր դռնից մինչև մահճակալս ընկած տարածությունը և թռավ — նում էր մահճակալիս: Ի նշան ողջույնի՝ շտապ-շտապ համբուրում էր ինձ իր խոնավ շուրթերով ու հետո տնքտնքալով հետևում էր, թե ինչպես եմ — էի կաթ, թեյ ու շաքար (հինգ գդալ) լցնում իր բաժակը: Բաժակն ինձնից վերցնում էր հուզմունքից դողղողացող ձեռքով, մոտեցնում շուրթերին ու խմում ահավոր մի ֆռոցով: Առանց դադար տալու ավելի ու ավելի էր բարձրացնում բաժակը, մինչև որ այն շուռ էր գալիս մռութի վրա: Դրանից հհտո վրա էր հասնում մի երկար ընդմիջում։ Չամլին սպասում էր, որ կիսահալված շաքարը հոսի իր լայն բացված բերանի մեջ: Երբ համոզվում էր. որ բաժակի մեջ էլ ոչինչ չկա, խոր հոգոց էր հանում ու բաժակը վերադարձնում ինձ՝ այն աղոտ հույսով, որ նորից կլցնեմ:
119. Տրված բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր (ասենք՝ հրաշամանուկ — հրաշ — ա — մանուկ) և պարզի՛ր, թե բառաշարքերից յուրաքանչյուրն ի՛նչ ընդհանրությամբ է կազմված։
ա)
սահմանադիր — սահման — ա — դիր
զմրուխտափայլ — զմրուխտ — ա — փայլ
կանխավճար — կանխ — ա — վճար
սնափառ — սն — ա — փառ
բաղաձայն — բաղ — ա — ձայն
պարտատեր — պարտ — ա — տեր
կենսախինդ — կենս — ա — խինդ
ջրամուկ — ջր — ա — մուկ
արևամանուկ — արև — ա — մանուկ
ձեռագործ — ձեռ — ա — գործ
նորամուտ — նոր — ա — մուտ
բ)
կենարար — կեն — արար
կենսուրախ — կենս — ուրախ
զուգընթաց — զուգ — ընթաց
ջրկիր — ջր — կիր
ջրհեղեղ — ջր — հեղեղ
բանբեր — բան — բեր
քարտաշ — քար — տաշ
տնպահ — տն — պահ
լուսնկա — լուսն — կա
մթնկա — մթն — կա
ձնծաղիկ — ձն — ծաղիկ
ռնգեղջյուր — ռնգ — եղջյուր
քարափ — քար — ափ
մոլեռանդ — մոլ — եռանդ
հրձիգ — հր — ձիգ
ակնհայտ — ակն — հայտ
120․ Կետերի փոխարեն ժամանակ ցույց տվող հարմար բառ կամ բառակապակցություն գրի՛ր:
Առաջ ենթադրում էին, որ Վեզուվի ժայթքման ժամանակ (մ. թ. ա. 79թ.) կործանվել է երեք քաղաք՝ Հերկուլանիումը, Պոմպեյն ու Ստաբիան: Սակայն վերջերս նշանավոր հրաբխի լավայի և մոխրի տակ թաղված մի այլ քաղաք են գտել՝ Օպուլենտիսը: Պեղումները հետագայում ցույց տվեցին, որ այդ քաղաքում անցյալում ապրելիս են եղել միայն ունևոր մարդիկ: Աղքատների տներ այժմ չեն հայտնաբերվել:
Գիտնականները միայն գանգի օգնությամբ մարդու մասին շատ բան կարող են ասել՝ նրա սեռը, տարիքը, ազգային պատկանելությունը, մարմնի կառուցվածքը, մտավոր ունակությանը և այլն: Բայց պարզվում է, որ գանգը «խոսում» է ոչ միայն տիրոջ մասին: Դեռ շուտվանից գոյություն ուներ այն կարծիքը, որ Աֆրիկա մայր ցամաքն ու Սիցիլիա կղզին առաջ միացած են եղել: Այդ կարծիքն վերջապես ապացուցվել է: Կղզում գտել են երեք միլիոն տարի առաջ ապրած նախամարդու գանգ, որը նման է ոչ թե եվրոպացի, այլ աֆրիկացի իր ժամանակակիցների գանգին: Քանի որ այդ ժամանակներում նավեր չկային, որ աֆրիկացին նավակով հասներ Սիցիլիա, իսկ լողալով այդքան ճանապարհ կտրելն անհնար է, ուրեմն կղզին մայր ցամաքի մասն է եղել։
Տարոն Անտոնյանի մոլորակ 